Co to znaczy dobrze słyszeć?

Jak  działa nasze ucho ?

Dźwięk odbierany jest przez małżowinę uszną i wpada do kanału słuchowego. Są to dwa pierwsze elementy, które już na tym etapie mogą powodować zmianę dochodzącego do nas dźwięku. Małżowina uszna pełni rolę elementu skupiającego dźwięk i powoduje, że dźwięki brzmią przyjemnie. Kanał słuchowy doprowadza dźwięk do błony bębenkowej. Jeżeli w kanale słuchowym znajduje się zbyt wiele tzw. woskowiny usznej dźwięk, który usłyszymy, będzie od razu cichszy o kilkanaście, a czasami kilkadziesiąt decybeli.

Wydzielanie woskowiny usznej w kanale słuchowym jest częścią systemu ochrony ucha. Można powiedzieć, że jest jak łza w oku. Stany zapalne ucha mogą powodować nadmierne wydzielanie woskowiny, co może powodować nawet całkowite zatkanie kanału słuchowego. W takim przypadku lekarz laryngolog, może usunąć woskowinę, tzn, haczykiem laryngologicznym, lub czasami poprzez wypłukanie ucha. Należy pamiętać, że czyszczenie uszu za pomocą patyczków kosmetycznych, może spowodować popchnięcie woskowiny w stronę błony bębenkowej, co znacznie pogorszy słuch, a nawet może uszkodzić TM.

Ucho środkowe zaczyna się od tzw.  błony bębenkowej (TM- tympanic membrane). Jest to element drgający, przypominający membranę głośnika, działającą niejako w drugą stronę. Tutaj to TM jest pierwszy elementem, który jest pobudzany. Dźwięk przechodzący przez kanał słuchowy powoduje, że TM jest uderzona w taki sposób,  jak uderza się bęben (stąd zresztą błona bębenkowa). Drganie przenosi się na kolejny element, tzw. młoteczek. Czyli pierwszą kosteczkę słuchową. Wibracja przenoszona jest kolejno na kowadełko i strzemiączko, drugą i trzecią kosteczkę słuchową.

Jeżeli w jamie bębenkowej ( część ucha gdzie znajdują się kosteczki słuchowe) zaczyna zbierać się płyn z powodu infekcji, zostaje ograniczona ruchliwość kosteczek słuchowych, a tym samym drganie nie jest dobrze odbierane z błony bębenkowej (TM). Powoduje to tzw. niedosłuch przewodzeniowy, czyli gorsze słyszenie dźwięków ze względu na zablokowanie przewodzenia dźwięku przez ucho środkowe ( podobny typ niedosłuchu powstaje przy zatkanym przewodzie słuchowym przez woskowinę uszną).

Infekcja ucha środkowego z  wysiękiem, tworzy się zazwyczaj przy niedrożności trąbki słuchowej, czyli cienkiego przewodu, który łączy tę część układu słuchowego z noso-gardłem. Przewód ten, zwany inaczej Trąbką Eustachiusza, wyrównuje ciśnienie w uchu środkowym, poprzez otwieranie się i wpuszczanie do niego powietrza. Wiele osób doznało przytykania się trąbki słuchowej podczas lotu samolotem, kiedy to naturalne otworzenie tego przewodu nie jest od razu możliwe, ponieważ przy starcie lub lądowaniu zmiana ciśnienia powietrza jest zbyt szybka. Co wtedy robimy? Otóż przełykamy ślinę, lub ziewamy, co powoduje właśnie otwarcie się trąbki słuchowej. Aby małe dzieci zrobiły to samo, dajemy im lizaki, lub coś do picia (co oczywiście powoduje przełykanie śliny i ten sam efekt). Niedrożność trąbki słuchowej, w wielu przypadkach, szczególnie u dzieci, spowodowane jest przerostem tzw.  migdałków gardłowych, które uciskając na Trąbkę Eustachiusz, utrudniają jej otwieranie.

W przypadku wysięku ( płynu) w uchu środkowym, bardzo często specjalista laryngolog, decyduje o wstawieniu drenu w błonę bębenkową . Jest to mała rurka, która umieszczana jest ta po nacięciu błony. Drenaż ucha umożliwia usunięcie płynu z ucha środkowego oraz powoduje ciągłą wentylację jamy bębenkowej ( ucha środkowego), a tym samym udrożnienie trąbki słuchowej. Po pewnym okresie, dren wypada w kierunku kanału słuchowego, skąd jest usuwany przez lekarza. Słuch poprawia się, a dziurka po drenie ( pistonie) zarasta się naturalnie.

Ostatnia kosteczka słuchowa, czyli strzemiączko, łączy się z uchem wewnętrznym, a dokładnie ślimakiem, który jest częścią ucha wewnętrznego łącznie z narządem równowagi ( składającym się z tzw przewodów półkolistych). Cały ślimak wypełniony jest płynem. Ruchy strzemiączka, zamieniają wibracje, na falę mechaniczną powstającą w płynie ślimaka. Można to przedstawić w analogii jako falę powstającą na jeziorze, jeżeli zostanie ona wywołana przez motorówkę,  która silnie odpycha wodę w swoim otoczeniu.Ruchy płynu wewnątrz ślimaka, powodują stymulację komórek słuchowych. Narząd równowagi nie będzie tutaj rozpatrywany zbyt szeroko, ponieważ jest to element układu słuchowego, który nie bierze bezpośrednio udziału w procesie słyszenia.

Narząd Cortiego

Jeżeli wyobrazimy sobie, że przecinamy w poprzek strukturę ślimaka, tak jak to ma miejsce na obrazku i popatrzymy do środka, znajdziemy tam najważniejszy narząd w peryferyjnym układzie słuchowym, czyli narząd Cortiego. Nazwany tak za sprawą jego odkrywcy, Narząd Cortiego zawiera komórki słuchowe rzęsowate ( rzęskowe) ,  które są odpowiedzialne za zamianę pobudzenia mechanicznego cieczy w ślimaku, na sygnal "elektryczny"- neuralny.
Przetłumaczmy to na język Polski 🙂 . Otóż jeżeli wyobrazimy sobie, że rzęski ( zakończenia górne komórek słuchowych) są jak mikroskopijne śmigła wiatraka wytwarzającego prąd. Jeżeli śmigła elektrowni wiatrowej są poruszone siłą mechaniczną wiatru, gdzieś w akumulatorach magazynowany jest prąd, który dalej przekazywany jest do domu, za pomocą kabli. W taki sam sposób, fala mechaniczna powstająca w płynie ślimaka, porusza rzęski komórek słuchowych. Same komórki słuchowe są jak ogromny magazyn energii, która na końcu za pomocą połączenia komórki słuchowej z komórką nerwową, przekazuje pobudzenie neuralne, czyli "prąd".

Komórki słuchowe łączą się z tzw. neuronami ( komórka nerwowa) za pomocą tzw. synaps, czyli połączeń pozwalających na przekazywanie tzw. neuroprzekaźników. Od tego momentu dźwięk w postaci fali mechanicznej zmienia się na postać sygnałów neuralnych. Obrazowo można powiedzieć, że jest to swego rodzaju sygnał elektryczny, czyli sieć komórek nerwowych, na które składa się nerw słuchowy, łączy się w jeden " kabel" ( nerw słuchowy) , który przewodzi prąd. W zasadzie w tym miejscu peryferyjny układ słuchowy, zmienia się na centralny układ słuchowy.

Schemat drogi słuchowej :
1- ślimak, 2- zwój spiralny, 3- nerw ślimakowy, 4- jądro ślimakowe brzuszne, 5- jądro ślimakowe grzbietowe, 6- oliwka górna, 7- wstęga boczna, 8- jądro wzgórka dolnego, 9- ciało kolankowate przyśrodkowe, 10- ośrodek korowy słuchu.

Droga słuchowa, to elementy układu słuchowego, które prowadzą od ślimaka, poprzez pień mózgu, aż do pól słuchowych w mózgu. Poszczególne kółka na rysunku obok przedstawiają kolejne "stacje przesyłowe", podobnie jak  działające w systemie przekazania prądu tranzystory.
Całość wygląda dość skomplikowanie, ale jeżeli użyjemy znowu analogii,  można powiedzieć, że nerw słuchowy przekazuje prąd poprzez centralny układ nerwowy do miejsca w którym znajduje się "żarówka" czyli pole słuchowe w mózgu.  W pierwszym przypadku na skutek przekazania prądu do żarówki otrzymujemy światło, natomiast pobudzenie elektryczne w postaci sygnału neuralnego spowoduje powstanie wrażenia słuchowego, czyli usłyszymy dźwięk.

Odpowiedź na to pytanie jest prosta. Ponieważ się tego nauczył 🙂

Do tej pory przez cały czas rozważaliśmy układ słuchowy jako system jednostronny, pokazując jak dźwięk trafia poprzez małżowinę uszną do kanału słuchowego, stamtąd poprzez kosteczki słuchowe, do ślimaka, aby w końcu mógł być przekazany do mózgu,  dzięki nerwowi słuchowemu. Teraz musimy zauważyć, że mamy dwoje uszu i wszystkie te rzeczy dzieją się w tym samym czasie obustronnie, czyli mózg zbiera informacje równocześnie zarówno z prawej i lewej strony. W dodatku drogi słuchowe w pniu mózgu krzyżują się i dźwięk z lewego ucha trafia do prawej półkuli, a z prawego do lewej.

Właśnie w taki sposób nasz mózg nauczył się słuchać. Tak właśnie, to nasz mózg słyszy, a nasz układ słuchowy jest tylko przekaźnikiem. Małe dziecko  w momencie urodzenia zaczyna rozpoznawać świat. Tak samo jak uczy się chodzić, czy zaczyna spostrzegać świat wizualnie, tak samo uczy się słuchać. Jeżeli usłyszy po raz pierwszy odgłos grzechotki, to będzie wiedziało, że jest to grzechotka. Jeżeli nauczy się chodzić i na spacerze usłyszy po raz pierwszy psa i go zobaczy, to dowie się od rodzica ,że jest to "piesek". W ten sposób nasz mózg koduje sobie, że dany dźwięk  w postaci wyładowań neuralnych dochodzący do pól słuchowych, jest właśnie szczekaniem psa, głosem mamy itd.

Jak przedstawiliśmy powyżej, cały proces słyszenia jest dość skomplikowany, ale my przecież słyszymy w mgnieniu "oka" 🙂 ,  więc co tak naprawdę powoduje trwały niedosłuch?

Trwały niedosłuch to oczywiście problem ze słuchem, którego nie da się wyleczyć na drodze medycznej. 

Na przedstawionych zdjęciach widzimy zdrowe i uszkodzone komórki słuchowe. Te położone w jednym rzędzie, są to tzw.komórki słuchowe wewnętrzne, a te położone w trzech rzędach (kształt litery "V"), są to komórki słuchowe zewnętrzne. Chociaż najważniejsze są te pierwsze, to na szczęście najczęściej ulegają uszkodzeniu te drugie.

Zastanówmy się jednak czy to rzeczywiście takie szczęście ? Otóż można powiedzieć, że jest to tak jak z wyborem dwóch wiadomości - lepszej i gorszej....

Dobra wiadomość to taka, że gdybyśmy od razu stracili komórki słuchowe wewnętrzne, bylibyśmy po prostu głusi.
Zła wiadomość natomiast jest  taka, że przy utracie znacznej części komórek słuchowych zewnętrznych, zaczynamy odczuwać znaczne problemy ze zrozumieniem mowy cichej, lub mowy zakłóconej innymi dźwiękami, ponieważ pogarsza się nam rozdzielczość słuchu. Ale zacznijmy od początku.

Na pewno wszyscy się domyślają,  co to znaczy mieć trwały niedosłuch, oznacza to oczywiście że mamy uszkodzone komórki słuchowe. Może jednak warto się zastanowić, czym w ogóle jest niedosłuch?

Niedosłuch oznacza że słyszymy dźwięki i rozumiemy mowę gorzej , niż przeciętna osoba ze zdrowym słuchem.

Widzimy na rysunkach bardzo podobne rzeczy.

Zarówno na jednym i na drugim rysunku ( lewa strona wykresu/ oś pionowa Y)  mamy wartości 0 dB HL na górnej części osi, co oznacza że dźwięk jest na progu słyszenia (ledwo słyszalny) , oraz 120 dB HL na dolnej części osi  ( taka wartość oznacza że osoba jest praktycznie głucha). Natomiast po prawej stronie osi pionowej Y mamy potencjalne stopnie ubytku słuchu.

Na osi poziomej X , na dole wykresów, mamy wartości od 125 Hz do 8 kHz ( 8000 Hz). Niska wartość oznacza niski dźwięk ( bas) ,  a wartość wysoka oznacza wysoki dźwięk (pisk)- najważniejsze częstotliwości dźwięku z zakresu słyszalnego.

Dodatkowo na wykresach widzimy szare obszary w kształcie banana ( tak zwany banan mowy), gdzie rozrzucone są spółgłoski i samogłoski z zakresu mowy ludzkiej- obszar szary od góry reprezentuje ciche dźwięki mowy, a od dołu głośne dźwięki mowy.

Na wykresach widzimy również różne obrazki, pokazujące, jak głośny może być dany dźwięk i z jakiego zakresu częstotliwości pochodzi ( czy jest niski basowy, czy wysoki piskliwy). Np. Ptaszek w górnej prawej części wykresu, oznacza że dźwięk jest cichy i wysoki, a młot pneumatyczny na dolnej lewej części wykresu wskazuje na bardzo głośny dźwięk, raczej z zakresu niskich tonów ( basów).

Jedyną rzeczą, która wyróżnia oba wykresy, jest czerwona krzywa z białymi kółkami ( kolor czerwony oznacza że badane było prawe ucho). Ogólnie tego typu krzywą, na podobnej formatce, nazywamy audiogramem ( wyznaczamy próg słyszenia, czyli jaki najcichszy dźwięk możemy usłyszeć).  Samo natomiast badanie, audiometrią tonalną.  Pierwszy wykres pokazuje słuch zdrowy , a ten na dole słuch uszkodzony ( dźwięki leżące powyżej krzywej progu słyszenia, nie są słyszalne- czyli im niżej na wykresie jest czerwona krzywa tym gorzej) .

Wielkość niedosłuchu, określana jest według zera audiometrycznego zdrowego pacjenta. Stąd jednostka "dBHL"
(HL- z ang. oznacza hearing level, czyli poziom słyszenia).

0 dB HL oznacza, że słyszymy dobrze. Tak naprawdę zakres dobrego słyszenia, waha się od 0 do 15 dB dla wszystkich częstotliwości. 20 dB HL mówi nam  o tym, że słuch jest już na pograniczu normy, czyli słyszymy nieźle, ale słuch jest już lekko uszkodzony.

Według Światowej Organizacji Zdrowia, wielkość niedosłuchu określa się względem lepszego ucha i oznacza się następująco:

• 26- 40 - dB HL- mały niedosłuch
• 41 - 60 - dB HL- średni niedosłuch
• 61- 80 - dB HL- duży niedosłuch
• > 80 dB HL- ciężki niedosłuch

Otwórz, aby przeczytać oryginalny opis wielkości niedosłuchów oraz ich konsekwencje.

Ogólnie niedosłuch ze względu na typ i jego lokalizację, można podzielić na trzy cztery podstawowe  grupy:

1. Niedosłuch przewodzeniowy- tak jak  pisaliśmy wcześniej, są to niedosłuchy spowodowane wadami ucha zewnętrznego i środkowego. Ten typ niedosłuchu może być w pełni lub częściowo uleczalny od strony medycznej.
2. Niedosłuch odbiorczy- związany z uszkodzeniem komórek słuchowych i / lub nerwu słuchowego (odbiorczo- nerwowy/ zmysłowy). Ten typ nie jest uleczalny na drodze medycznej, ale pacjent słyszeć lepiej, nosząc aparat słuchowy lub implant słuchowy.
3. Niedosłuch mieszany- kombinacja niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. Ten  typ może być potencjalnie częściowo wyleczony, ale zazwyczaj i tak pacjent potrzebuje pomocy słuchowej.
4. Niedosłuch centralny- jeden z najtrudniejszych niedosłuchów, który może mieć wiele przyczyn,  z uszkodzeniami różnych pięter drogi słuchowej. Rokowanie w tego rodzajach niedosłuchów, zależy od bardzo dokładnej diagnostyki słuchu (na szczęście tego rodzaju ubytki słuchu, zdarzają się najrzadziej).

W ostatnim czasie coraz częściej, szczególnie u dzieci pojawiają się tzw.  zaburzenia przetwarzania słuchowego, które nie są wynikiem klasycznego niedosłuchu i wymagają głębszej diagnostyki oraz specjalnych terapii, z ewentualnym użyciem tzw., systemów wspomagających słyszenie,

Więcej na temat diagnostyki i niedosłuchów, złożonych, można przeczytać w zakładce badania słuchu.

Jak przedstawiliśmy w tej zakładce, proces słyszenia,  jest dość skomplikowany, a ponadto centralny  i obuuszny, choć teoretycznie możemy powiedzieć, że:

• peryferyjny układ słuchowy jest jak mikrofon
• nerw słuchowy to przewód, który przekazuje sygnały danych
• mózg to centralny komputer, który odbiera sygnały przez nerw słuchowy i analizuje je, aby w ciągu sekund, a czasami milisekund poznać ich znaczenie
  

Jeżeli jednak mają Państwo problemy ze słuchem, najważniejsza jest diagnostyka, która zróżnicuje, gdzie leży problem.  Powyżej przedstawiliśmy ogólnie działanie układu słuchowego i niektóre problemy związane z jego funkcjonowaniem.
W rzeczywistości istnieje dużo więcej schorzeń zarówno ucha środkowego jak i wewnętrznego, które nie zostały opisane.

Zapraszamy na badanie słuchu - Otosonica Bydgoszcz

W naszej placówce wykonają Państwo kompleks najważniejszych badań, które pozwolą na dokładne zdiagnozowanie Państwa problemu. Zapraszamy do zakładki o diagnostyce słuchu dla dzieci i dorosłych, aby zapoznać się z ofertą badań słuchu, które mogą być u nas wykonane. Kliknij tutaj